In het spoor van de mooiste kanorace ter wereld

Elk jaar in november is Frans-Polynesië in de ban van de Hawaiki Nui Va’a: een 129 kilometer lange race met traditionele kano’s die vier van de mooiste eilanden ter wereld verbindt. Een ideale manier om onder te duiken in de cultuur van deze betoverende archipel, letterlijk weg van de rest van de wereld.

Met zeshonderd zijn ze, de deelnemers aan de Hawaiku Nui Va’a, die neergestreken zijn in Huahine, een paradijselijk eiland midden in de Stille Oceaan, 5.000 kilometer verwijderd van Australië, het dichtstbijgelegen vasteland. In de vroege ochtendzon doen de blinkende kleuren en sponsorlogo’s van hun pirogues bijna pijn aan het oog.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld hun verwanten in Nieuw-Zeeland, de Salomoneilanden en zelfs Hawaï raakten de Polynesiërs, onder meer door de jarenlange Franse kolonisatie, hun culturele wortels kwijt. Hier zie je de locals ‘s morgens met een stokbrood onder de arm langs het bureau de poste op perfect aangelegde wegen met Franse plaatsnaamborden en wegwijzers voorbij fietsen.
Pirogue is de onvertaalbare Franse benaming voor de traditionele kano’s met een outrigger.
De eeuwenoude traditie van het navigeren leek verloren, tot een handvol vrienden een dertigtal jaar geleden besliste om de kunsten van hun voorouders terug tot leven te wekken met een kanorace tussen enkele van de meest tot de verbeelding sprekende eilanden die er in de Pacific te vinden zijn.

Pirogue is de onvertaalbare Franse benaming voor de traditionele kano’s met een outrigger, gebaseerd op de vaartuigen waarmee hun voorouders de eilanden van Frans Polynesië honderden jaren geleden vanuit het westen innamen.

De race groeide uit tot het sportieve en culturele hoogtepunt van Frans Polynesië. Drie dagen lang is de eilandengroep in de ban van de uitdagende wedstrijd. Alles is live te zien op tv, de kranten staan wekenlang vol prognoses en analyses en miljoenen francs polynésiens worden ingezet op weddenschappen over welk team de maandenlange voorbereiding tot het beste einde brengt.

Huahine

Hier in Huahine, het eerste van de benedenwindse eilanden van Frans Polynesië op een half uurtje vliegen van het hoofdeiland Tahiti, is het enthousiasme op de dag voor de race voelbaar: overal staan kraampjes met overvloedige fruitmanden, monoï-olie en verse tonijn. Tieners lopen tussen de uitgestalde pirogues en giechelen bij het aanschouwen van de indrukwekkende spierbundels van de rameurs, de zes roeiers die een team vormen.

Na de middag gaan we aan boord van de Haumana, een luxejacht dat ons de volgende dagen in het kielzog van de kanorace brengt. Het schip wordt normaal gebruikt voor cruises tussen deze eilanden, maar dient nu als uitvalsbasis voor een handvol internationale journalisten die de race mogen volgen.
Zonder goed te weten wat ons te wachten staat stappen we de volgende ochtend over in de krachtige bijboot van ons schip, om de eerste etappe van de race van dichtbij te kunnen volgen. De honderd teams moeten 44 kilometer afleggen naar het eiland Raiatea, dat ergens achter de tropische donderwolken aan de horizon verscholen ligt. Ze mogen geen kompas, kaarten of GPS gebruiken en bepalen zelf hun koers op basis van hun jarenlange ervaring met wind, stroming en golven.

Chaotische zee

Als het startsein gegeven wordt, lijkt de hel op zee losgebarsten te zijn: duizenden begeleiders en toeschouwers varen langs de roeiers heen om hun teams toe te schreeuwen of een glimp op te vangen van de favorieten van de race.
Eens we de lagune voorbij zijn, zorgt de mix van honderden boeggolven van de brullende motorboten met de drie meter hoge deining van de passaatwinden voor een chaotische zee. De meest ervaren roeiers zetten hun concurrenten op afstand door mee te surfen op de hoge golven.
Als het startsein gegeven wordt, lijkt de hel op zee losgebarsten te zijn: duizenden begeleiders en toeschouwers varen langs de roeiers heen om hun teams toe te schreeuwen of een glimp op te vangen van de favorieten van de race.

Eens we de lagune voorbij zijn, zorgt de mix van honderden boeggolven van de brullende motorboten met de drie meter hoge deining van de passaatwinden voor een chaotische zee. De meest ervaren roeiers zetten hun concurrenten op afstand door mee te surfen op de hoge golven. De snelheid die de zes roeiers ontwikkelen, is indrukwekkend: gemiddeld acht knopen, met uitschieters tot boven de tien knopen (bijna twintig kilometer per uur). Na drie kwartier opent de jury de bevoorrading: twee duikers vertrekken uit een boot enkele tientallen meters voor opgepikt worden door een motorboot van de ploeg.
Een dikke drie uur later zien we hoe de eerste pirogue onder luid gejuich van het rijen dikke publiek op de kade van het aankomst-eiland Raiatea finisht. Een klein uur later komt het laatste van de honderd teams uitgeput over de streep: een groep Italiaanse roeiers, die samen met enkele Fransen en een team uit Nieuw Caledonië, de race een voorzichtige internationale allure geeft.

Taha’a

De tweede dag van de race gaat het van Raiatea naar Taha’a, het eiland dat slechts een steenworp ver lijkt te liggen. Vandaag blijft het traject in het kalme water van de lagune die deze eilanden beschermt tegen de zware golfslag van de strakke oostenwinden. Maar de deining van de honderden nerveuze motorboten van begeleiders en supporters maakt van de hemels uitziende lagune in geen tijd een kolkende soep.

Het enthousiasme waarmee toeschouwers op de wal en uit meevarende vissersboten opgaan in de race, doet denken aan onze Ronde van Vlaanderen: een ongezien populair lokaal fenomeen dat moeilijk te vatten is voor mensen die er niet geboren zijn. Maar we genieten van de gekte als een Tahitiaan die voor een dag zou plaatsnemen op de Bosberg, en proberen de regels en strategie van de verschillende teams, ons uitgelegd door de even enthousiaste als geduldige stuurman van onze motorboot, zo goed mogelijk te doorgronden.

Bora Bora

De volgende dag volgt de koninginnenetappe van de Hawaiki Nui Va’a, goed voor 55 kilometer van Taha’a naar Bora Bora. Omdat er nogal ruwe zee voorspeld is, blijven we voor de oversteek aan boord van onze Haumana, om enkel de finish van nabij te volgen. We beklagen ons die keuze niet, want het zicht op de magische rots die boven de lagune rond Bora Bora uittorent, is fenomenaal.

Bora Bora is met honderdduizend bezoekers per jaar de grote aantrekkingspool van Frans Polynesië. Vooral luxeresorts als de Saint Regis of de Four Seasons gelden met hun paalbungalows op het azuurblauwe water van de lagune als de droombestemming voor onder meer honeymooners. Het eiland werd bekend als tussenlandingsplaats voor de Amerikanen tijdens de Tweede Wereldoorlog na de verwoestende aanval op Pearl Harbour, maar leeft nu vooral van het toerisme.

Net als in een wielerwedstrijd zijn het niet altijd de sterksten die winnen. Veel hangt af van de koers, het lezen van stromingen en wind en de kunst om op de golven te surfen.

Tegen dat decor zien we hoe de roeiers na meer dan vier uur hard labeur de lagune binnenvaren. Net als in een wielerwedstrijd zijn het niet altijd de sterksten die winnen. Veel hangt af van de koers die ze volgen, het lezen van stromingen en wind, en de kunst om op de golven te surfen. Cruciaal daarbij is de achterste man op de boot, de zogeheten pépérou, die door zijn peddel lateraal tegen de golven in te houden de boot delicaat bijstuurt.
Onder luid gejuich van het publiek zien we hoe het team Shell -aan de enorme hoeveelheid diesel die alle begeleidende motorboten gebruiken te zien een heel toepasselijke sponsor- de etappe wint, met voldoende voorsprong om ook het algemeen klassement op zijn rekening te schrijven.

’s Avonds vervoegen we de drinkende en dansende menigte op het grote eindfeest in een tent van de lokale haven. De kleurenpracht van de eilanden zet zich door op de dansvloer, waar lokale notabelen zich even enthousiast laten gaan als de met bloemenkransen versierde en kleurrijk geklede Polynesische schoonheden die met slinkse blik de blinkende armen begluren van de roeiers, die door de opzwepende ritmische muziek hun tweede adem gevonden lijken te hebben.

Op de pendelboot naar de luchthaven van Bora Bora de dag nadien zit het vol vermoeide roeiers en toeschouwers. Het enige vlakke stukje voor een landingspiste ligt op een apart eilandje. De vertrekhal is omringd door water van het soort blauw dat zelfs in de meest luxueuze toerismebrochures ongeloofwaardig over zou komen.

Zonde, beseffen we bij het opstijgen, dat we nu geen zeilboot hebben om de omgekeerde route van de roeiers te volgen. In alle rust, zonder het begeleidend gebrul van motoren, maar wel vol respect voor de Polynesiërs die net als hun voorouders bovenmenselijke prestaties leverden om een van de mooist vaargebieden ter wereld te overwinnen. 

Tekst: Henk Dheedene – Foto’s: Tine Deca. – Deze reportage verscheen eerder in Bootmagazine editie 57.

Voor alle info:
info@tahititourisme.be
www.tahititourisme.be
www.hawaikinuivaa.com
We vlogen vanuit Parijs naar Papeete met www.airtahitinui.com