Broads’ natuur en stilte in Norfolk Engeland

‘The Broads’ is de naam voor het geheel van rivieren en meren die zich uitstrekken in Norfolk en Suffolk, twee van de drie graafschappen van East Anglia in het oosten van Engeland.
De belangrijkste stad is het historische Norwich met een pracht van een kathedraal, een oude burcht, veel gezellige winkelstraten en een dagelijkse markt waar het aangenaam kuieren is. Als grootste Britse moerasland dat doorkruist wordt met een van de langste rivierenstelsels van Engeland, spreken ‘the Broads’ tot de verbeelding .

In de middeleeuwen vatten Benediktijner monniken het kanaliseren en droogleggen van grote delen van het land aan. Een kloosterruïne in de Broads is hier nog de stille getuige van, samen met de vele windmolens die dienden om het water over te pompen naar de rivieren.
Het gaat misschien maar om fabelachtige theorieën maar waarschijnlijk zou Engeland tot zo’n 10 000 jaar geleden nog vastgezeten hebben aan Nederland en België en dit ter hoogte van Great Yarmouth, één van de havensteden in de Broads: het zeeniveau lag toen 120 m lager. Een geweldige lange zondvloed zou dan de Noordzee doen ontstaan en tegelijk ook het moerasland van de Broads.
De Broads hebben een oppervlakte van meer dan 300 km² en omvatten meer dan 200 km bevaarbare rivieren verdeeld over 7 rivieren en 63 meren.
Niet alle meren zijn bevaarbaar omdat ze meestal als natuurgebied worden beschermd.
Oorspronkelijk was het gebied een grootse turf- en ontginnings plantage, maar de laatste 100 jaar werd het stilaan beschermd

Meer vaarwater dan wegen

Zich verplaatsen in de Broads dat doet men per boot. Er zijn weinig wegen en de vele kleine plaatsjes zijn steeds vanaf een hoofdweg bereikbaar.
De Broads worden beheerd door The Broads Authority, een organisatie vergelijkbaar met Rijkswaterstaat Daarom huren we een boot en het aanbod hier is enorm: vele honderden boten en bootjes zijn dagelijks onderweg op de waterlopen. Vanaf tal van motor- en zeilboten genieten mensen bijna het jaar rond van de rust die het landschap biedt.

Zeilboten – kleinere maar soms ook hele grote ‘barges’ – hebben hier absolute voorrang.
We nemen contact op met de grootste verhuurder in het gebied die ons een boot ter beschikking stelt, de Richardson Group. Die bevindt zich in het noorden van de Broads in het plaatsje Stalham bij de rivier Ant.
Richardson zelf heeft meer dan 200 boten in verhuur maar behalve deze zie we in de jachthavens van Stalham vele honderden boten liggen. Watertoerisme is hier in.
Na wat instructies over de besturing en voorzieningen van de boot kunnen we een week lang de Broads gaan verkennen, de boot is één van de grootste – 14 m lang en 4 m breed.
Onmiddellijk zien we ook de restricties, bij hoge waterstanden is het niet mogelijk om onder alle bruggen door te varen. Voor enkele bruggen is het zelfs noodzakelijk om een loods aan boord te nemen (tegen betaling van 6 pond per brug), die ons dan veilig onder lage boogbruggetjes moet laten doorvaren.
We hadden pech, er was een te hoge waterstand, en we konden onder bepaalde bruggetjes niet door.

Getijdenrivier

De rivieren in de Broads zijn getijden gebonden, want ze lopen allen samen naar een rivier die in zee uitmondt: één in Great Yarmouth en één in Lowestoft. De getijden zijn zoals bij ons met een interval van 6 à 7 uur tussen hoogwater en laagwater.
Bij springtij kan het niveauverschil aan zee tot meer dan 2,50 meter oplopen, maar eens enkele kilometers landinwaarts wordt het niveauverschil kleiner dan een halve meter.
Dus steeds goed informeren en getijdentabellen consulteren.
Landvasten te strak aangetrokken zorgen ervoor dat de boot wordt opgehangen. Ondoordacht ergens aanleggen kan tot droogvallen leiden, dikwijls in hachelijke posities.
Ook geven we aandacht aan de waarschuwingen die ons vooraf werden gegeven, bij plaatsen met groot niveauverschil best aanleggen in erkende jachthavens.
Dat kost wel wat havengeld, maar de service en de aandacht die we ervoor krijgen is best meegenomen, zo in Great Yarmouth – waar een groot tijverschil is – zorgen de havenmeesters ervoor dat je boot steeds juist is aangemeerd, ook als je de boot achterlaat om aan land te gaan.

Tussen de rietvelden

De stroming loopt heel wat langer richting zee dan omgekeerd. Dit komt omdat de Broads veel meer water afvoeren dan er terugkomt vanuit zee.
Zo ook vermindert het zoutgehalte in de rivier zeer vlug stroomopwaarts.
De waterfauna en flora heeft zich helemaal aangepast aan zoet en zout water.
Vele kilometers rietvelden maken van de Broads een ontoegankelijk gebied waar de natuur zich volop kan uitleven.
Op de droge plekken in het moerasgebied verrijzen heel wat kleine gehuchtjes.
Langs het water ziet men dan kleine woningen, meestal vakantiewoningen, met een private aanlegplaats en dikwijls ook een overdekte garage voor de boot: een boothuis.
Ook heeft de natuur zich vanzelfsprekend tegoed gedaan, hier en daar ziet men dan ook echt natuurbiotopen met zeldzame planten en ongelooflijk veel vogels, insekten, vlinders, libellen, otters en bevers.
Hier heeft men er dan ook voor gezorgd dat bezoekers via ‘trails’ hun weg door deze natuurreservaatjes kunnen vinden, soms loopt het pad over een aangelegde plankenvloer bovenop de moerasgrond.

Bruggetjes te laag

Naar de Broads hoef je niet te komen om musea, kathedralen of winkelstraten te zien.
Hier komt men om te genieten van de natuur, de stilte, de vogels, de planten en bloemen en de heel aparte wereld die ze vormen. Nochtans zijn er heel wat pittoreske plaatsen te voinden waar het gezellig toeven is en waar de horeca ook beperkt aanwezig is.
We varen langs smalle rivieren, hier en daar een groot meer, tussen rietvelden, dan weer heel veel struikgewas met vogelgekwetter, bossen met zeer oude eiken, ‘private moorings’ bij mooie bungalows waarvan de meeste een rietendak hebben.

Langs oneindig lange dijken proberen vissers de vis te verschalken, het water is er goed van voorzien. We zagen een snoek bovenhalen van bijna een meter lang, de snoek kreeg naderhand zijn vrijheid terug.
Potter Heigham Bridge is één van de bruggetjes waar onze boot niet onderdoor kan.
Het bulkt er van toeristen en dagjesmensen huren een elektrisch bootje om één of twee uurtjes rond te varen. Hier is ook een groot verhuurbedrijf van boten.
Een ander bruggetje, ook laag, vinden we in Wroxham. Dit plaatsje eist voor zichzelf de naam van hoofdstad van de Broads op, misschien terecht !

Omdat we er niet onderdoor kunnen, leggen we aan bij een steiger van een hotel-restaurant.
Talrijke haventjes in gegraven zijarmpjes van de rivier zijn bevolkt met ontelbare boten en bootjes.
Great Yarmouth is een havenstad en badplaats. Een autovrije binnenstad met talloze winkeltjes steekt schril af tegen de stemmige stilte van het nabijgelegen natuurgebied.
De badplaats lijkt in niets op onze badsteden, haar charme bestaat in het typisch Brits karakter. De badhuisjes staan op de promenade en niet op het strand.
Vrij korrelig zand met aan de waterlijn veel keien vormen het strand, veel badgasten waren er niet te zien hoewel het meer dan 25 graden warm was.
Een windmolenpark op korte afstand van de kust ontsiert het geheel toch wel een beetje.
Het museum ‘Time en Tide’ is zeker de moeite waard om te bezoeken., het vertelt het verhaal van Great Yarmouth en de haring-industrie. We reizen er vanuit het ijstijdperk naar de huidige tijd. Pittig detail, in een deel van het museum kan je nog zien en ruiken dat het gebouw vroeger een haringrokerij huisvestte.

Groot water

Achter Great Yarmouth op de waterweg naar Norwich moet men langs een groot meer: 6 km lang en 1 km breed, met een goed afgebakend vaarwater ‘Breydon Water’.
Om Great Yarmouth te verlaten moet men onder een tamelijk lage brug wat meestal niet mogelijk is vanaf twee uur voor tot twee uur na hoogwater. Hier staat ook een sterke stroming van soms 3 km per uur, meevaren met het getij is dus meestal aan te raden.
Norwich is een grote stad waar je met de boot helemaal doorheen kunt varen.
De immens grote en mooie kathedraal kun je gratis bezoeken, zijn schoonheid slaat met verstomming. In het drukke en aantrekkelijke stadscentrum vergeet je de tijd.
Heel wat natuurgebieden liggen op de vaarweg en verdienen het om er halt te houden. Ranword Broad, South Walsham, Ludham (met een brug juist hoog genoeg om er onderdoor te kunnen), Burgh Castle waar resten zijn van een Romeinse nederzetting, Berney Arms met een nog volledig intakte molen.
Verkenning via Google Earth geeft slechts een voorsmaakje van de ontdekkingen die je vanaf het water in de regio van de Broads zult doen.

‘Take Away’

Onder horeca verstaan ze hier overwegend ‘take away’-stalletjes en enkele restaurants met meestal een beperkt aanbod. Engelse kost had nooit een grootse reputatie maar de keuken is er wel in goede zin geëvolueerd. Hoewel ze nog steeds niet de kwaliteit benadert van wat wij in onze brasseries krijgen voorgeschoteld.

Fish and Chips lijkt zowat de nationale schotel en is meestal van goede kwaliteit als men niet schrikt van de helgroene erwten die erbij worden opgediend. Verder zijn Italiaanse en Indische keuken uiteraard goed ingeburgerd.

Het wordt wel eens eentonig om altijd hetzelfde op je bord te krijgen want veel variatie zit er niet in.

De vele kleine winkeltjes hebben dan weer wel een divers aanbod in hun rekken. Aan boord eenvoudige maaltijden op tafel toveren is dan ook geen groot probleem.

Engels bier past niet in ieders smaakpalet maar als alternatief zijn vele Belgische en Europese bieren voorhandig, maar kijk uit, als je een biertje vraagt krijgt je automatisch een ‘pint’ of 0,56 liter. Als je dat niet de baas kunt, vraag je beter een klein biertje, dan schenkt men de helft voor je in. Probeer ook eens de Cider die overal wordt aangeboden.

Drink je zwarte koffie of thee, vraag dit dan expliciet zoniet zit er melk in je bakje troost.

PRAKTISCH

• Naar Engeland gaan is geen groot probleem. Eurostar tot Londen en dan treinen naar Norwich of Great Yarmouth is mogelijk. Noteer wel dat de treinen in Engeland veel duurder zijn dan bij ons.
• Met de auto oversteken via Eurotunnel-trein of met de boot vanuit Calais of Duinkerke naar Dover gaat tamelijk snel: één à twee uur voor de oversteek.
• Vanuit Dover is het ongeveer 300 km ‘links’rijden tot aan de Broads.
• Meestal goede wegen en autostrades.
• De oversteek van de Thames is tolplichtig en vooraf te betalen via internet: noordwaarts door een tunnel, zuidwaarts over een hoge brug, beiden de Dartford Crossing genoemd. Informatie bij:
  https://www.gov.uk/pay-dartford-crossing-charge.

• Een boot huren in de Broads is heel wat goedkoper dan een gelijkaardig vaartuig in bv Frankrijk.
• Voor de huur van de boot maakten wij gebruik van de diensten van de Richardson Group in Stalham op de rivier. http://www.richardsonsboatingholidays.co.uk/

Nuttige websites:

http://www.broads-authority.gov.uk/boating

http://www.broads-authority.gov.uk/boating/navigating-the-broads/tide-information

http://www.enjoythebroads.com/boating/cruiser-holidays

Di artikel verscheen eerder in Bootmagazine, editienr. 47

Tekst: Georges Janssens
Foto’s: Freddy Daems en Georges Janssens

FOTOBIJSCHRIFTEN
Great Yarmouth heeft een stemmige shopping mall.
Strandcabines in Yarmouth. Het strand bestaat uit vrij korrelig zand
In de rij staan om een bootje te huren aan de Potter Heigham Bridge.
Veel vis in de rivieren, een snoek van bijna een meter lang kreeg na de foto de vrijheid terug.
Toe

Zeilboten hebben voorrang.
Wroxham Bridge, het is passen en meten en de waterstand goed in de gaten houden.

Kleine kanaaltjes leiden naar private moorings, de chartervloot is aangewezen op erkende jachthavens. Dat kost wel wat havengeld, maar er staat een uitstekende service tegenover.

Natuurreservaten te bezoeken via afgebakende wegen, de ‘trails’.
Een roodborstje in het riet.
Een machtige oude eik.
De reiger langs de oever bij laag water.

Een kloosterruïne in de Broads, Benedictijnermonniken waren de eerste om het gebied te kanaliseren.

De vele windmolens die dienen om het water over te pompen naar de rivieren.